- İstanbul Kent Konseyi

6 Şubat Depremleri Sonrasında Hatırlatıyoruz: Kültürel Mirasımızı Afetlere Daha Dirençli Hale Getirmede Sivil Toplumu Daha Güçlü ve Aktif Kılmalıyız.

İstanbul Kent Konseyi – Kent Kültürü ve Kültürel Miras Çalışma Grubu’nun “Afet ve Kültürel Miras” Hakkında Bildirgesi

16 Mart 2023

Bu bildiri, 6 Şubat 2023 depremi ile sivil toplumun, kent konseylerinin, gönüllülerin deprem sonrası çalışmalarda son derece aktif bir tutum almış, afetzedeler ile güçlü bir dayanışma sergilemiş, toplumun tüm kesimleri ile kamu kurumları ve kuruluşları arasında köprü kurmuş olduğu gerçeğine dayanarak, afetlere dirençliliği konusunda neler yapılması gerektiğine ilişkin öneri ve talepleri kamuoyuyla paylaşmak üzere hazırlanmıştır.

Kahramanmaraş merkezli, 6 Şubat 2023 tarihli iki depremin ve artçı sarsıntıların ülkemizde on bir ili derinden etkileyen, on binlerce can kaybına, kimi kısmen, kimi büyük ölçüde kentsel ve kırsal dokuların zarar görmesine ve yerleşmelerdeki yapı stoğunun ağır hasar almasına yol açan sonuçları karşısında afetin yasını tutmaya, yaralarını sarmaya devam ediyoruz.

Gerek fiziksel ve yapılı çevrede gerekse sosyal dokuda yaşanan kayıpların özelikle kentlerde görülmesine bağlı olarak, bu kayıpların kent ve yaşam kültürü ile somut ve somut olmayan kültürel mirası da ilgilendirmesi, ayrıca İstanbul’un da afet riski altında olması nedeniyle, İstanbul Kent Konseyi’nin Kent Kültürü ve Kültürel Miras Çalışma Grubu (KKKM ÇG) olarak İstanbul’da olası afetler karşısında oluşabilecek kayıpların önüne geçilmesi için yapılan çalışmalara yönelik düşüncelerimizi ve taleplerimizi kamuoyuyla paylaşmak istiyoruz.

Çalışma Grubu Olarak deprem bölgesi için yapabileceklerimiz var:

• Deprem bölgesinde yıkılan ve hasar gören tüm kültür varlıklarının envanterinin

oluşturulmasında çalışan kuruluşlara ya da organizasyonlara destek olunması,

• T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın, afet bölgesinde kültür varlıklarının durumuna yönelik oluşturduğu envanterin ve kültür varlıklarına yönelik müdahale planlarının hazırlanmasında bilgi alınması ve şeffaflık ve katılımcılık ilkeleri gözetilerek sürece ve çalışmalara katkı sunulması.

İstanbul’un kültürel mirasının afetlere daha dirençli hale getirilmesi için taleplerimiz var:

– Kültürel mirasın afetler karşısında korunması ve dirençliliğinin arttırılması için gerekli hazırlıkların yapılması, ilgili ve sorumlu kurumlar ile eşgüdüm içinde çalışılması, kamu kurumlarının ve yerel yönetimlerin bu konuya daha çok bütçe ayırması,

– 6 Şubat depremlerinde ve daha önceki afetlerde de tecrübe edildiği gibi, deprem sonrasında gerekli müdahalelerin zamanında gerçekleştirilebilmesi için afet öncesi hazırlıkların yapılması, sivil toplum ile yerel yönetimler arasında koordinasyonun ve işbirliğinin artırılması,

– Kültür varlıkları ve doğal koruma alanları için uzmanlar, sivil toplum, muhtarlık ve belediyeler ile iletişim kurmak ve bilgi paylaşımı yapmak üzere ortak bir platformun oluşturulması,

– Kültür varlıklarına yönelik farklı veri tabanlarının tek bir platformda buluşabileceği bir zemin inşa edilmesi, bunun kamuoyu ile açık veri şeklinde paylaşılması,

– Afet yardım merkezi olarak kullanılan Yenikapı dolgu alanının afetlere yönelik dirençliliğinin değerlendirilmesi ve afet yardım merkezinin başka bir noktada konumlanması için İstanbul Büyükşehir Belediyesi (İBB) ve ilgili uzmanlar ile birlikte çalışmaların planlanması ve yürütülmesi,

– Sit alanlarında kalan ve kalmayan bölgelerde mevzuata aykırı şekilde gerçekleştirilen mekansal düzenlemelerin, can güvenliğinin olmadığı riskli binaların ve alanların saptanması, yıkılma ve çökme riski altındaki yapıların acilen belgelenmesi,

– İBB Kültür Varlıkları Dairesi Başkanlığı’nın yürütmekte olduğu çalışmaların sivil toplum ile daha fazla buluşması adına KKKM ÇG Çalışma Grubu olarak tamamlayıcı bir çalışma programı tanımlanması,

– Dünya Mirası Alanları öncelikli olmak üzere İstanbul’da risk altındaki miras nitelikli yapılara ve alanlara yönelik afet dirençliliği esaslı müdahalelerin planlanması,

– Dünya Mirası statüsündeki Kara Surları ile Marmara ve Haliç Surları’nda restorasyon projesi sürmekte olan ya da nasıl bir müdahale ile ele alınacağı belirlenmemiş ancak hasarlı veya afet karşısında kırılgan durumdaki kuleler ve duvarlar için durum tespiti, acil güvenlik, güçlendirme ve koruma önlemlerinin alınması,

– Dünya Mirası statüsündeki Sultanahmet Bölgesi, Süleymaniye Cami ve Zeyrek Camii çevresinde yer alan anıtsal yapıların acil güvenlik, güçlendirme ve koruma önlemlerinin alınması, harap haldeki yapı stoğunun tespitinin yapılması, gerekli güvenlik önlemlerinin alınması,

– İstanbul’un tarihi Hanlar Bölgesindeki yapıların mevcut durumlarının tespit edilmesi; çalışma saatleri içinde gerçekleşecek bir depremin çok sayıda can kaybına neden olma ihtimaline karşı gerekli yapılarda güçlendirme çalışmalarının planlanması,

– Tarihi Yarımada’da yer alan 1999 depremi sonrasında envanteri çıkarılan ancak müdahale görmeyen riskli durumdaki binalar ve alanlar ile ilgili çalışmaların güncel hale getirilmesi, hasarlı olan tarihi yapıların önemlerine göre seçilerek ele alınmaları;

– 2018 tarihli Tarihi Yarımada Yönetim Planı içinde yer alan afete ilişkin “Hedef 7: Yönetim Planı Alanı’nın Afetler ve Acil Durumlar Karşısındaki Dayanıklılığının Artırılması” başlığı kapsamında tanımlanan proje paketlerinin takibinin yapılması, bu konuda ilgili bakanlıklardan ve İBB’den bilgi alınması,

– Beyoğlu, Üsküdar ve Kadıköy ilçelerindeki tarihi merkezlerde yer alan yapıların güvenlik, güçlendirme ve koruma önlemlerinin alınması,

– Adalar’ın kültürel mirasının afetler karşısında dayanıklılığının artırılması ve depreme hazır hale getirilmesi için fay hattının 8 km yakınında bulunan kıyı dolgu alanlarında yoğunluğu azaltacak ve kamusal kullanımları güçlendirecek ve destekleyecek müdahalelerin acilen planlanması,

– İstanbul Planlama Ajansının (İPA) Vizyon 2050 Planında yer alan afete ilişkin maddelerinin değerlendirilip, eyleme geçirilmesi konusunda ortak çalışmalar ve işbirliği yürütülmesi,

– Kültür varlıklarını depreme daha dayanıklı hale getirecek malzeme ve teknikler, özel güçlendirme yöntemleri, tarihi dokunun dirençliliğini artıran teknikler üzerine yapılacak çalışmalarda İBB’ye katkı sunulması ve işbirliği gerçekleştirilmesi,

– Tarihi alanların yön bulmaya, güven ve aidiyet hissini güçlendirmeye destek olması, sosyal buluşma ve birliktelik ortamları yaratması için sivil toplum ve yerel yönetimler ile işbirliği içinde çalışmalar planlanması,

– Mekânsal hafızayı güçlendirmek, tarihi alanlardaki sosyal dokunun, mahalle kültürünün ve dayanışma ilişkilerinin kriz durumlarında daha etkili örgütlenmesi için ilgili kesimlerle işbirliği yapılması,

– Tarihi dokunun ve yapıların olduğu kırsal ve kentsel bölgelerde afet sonrası koordinasyonun geliştirilmesi,

– Sivil toplumun organize ettiği yardımların kentlerde ve kırda nasıl ve nerede kullanılacağı ile ilgili önceliklerin belirlenerek, eylem planlarının ve stratejilerinin hazırlanması,

– Afet sonrası belediyeler ve muhtarlıklar ile iletişimde olunacak kanalların oluşturulması ve güçlendirilmesi için gerekli çalışmaların yapılması,

– Gerek afet öncesinde, gerekse afet sırasında ve sonrasında kültür varlıklarına yönelik müdahalelerin ve uygulamaların planlanması ve hayata geçirilmesi için SARAT (Safeguarding

Archaeological Assets of Turkey/Türkiye’nin Arkeolojik Varlıklarının Korunması) projesi ekibi ile işbirliğinin hayata geçirilmesi.

Beklenen İstanbul depremi ve diğer afetlere hazırlık ve afet sonrası koordinasyon kapsamında yapılacakları planlamak üzere, değinilen hususlar etrafında İstanbul Kent Konseyi – Kent Kültürü ve Kültürel Miras Çalışma Grubu olarak, kültürel mirasın afetlere karşı korunması ve dirençliliğinin arttırılması için katılım, koordinasyon ve şeffaflık zemininde çalışmalarımızı sürdürmeye ve İstanbul Büyükşehir Belediyesi’ne destek olmaya devam edeceğimizi kamuoyuna saygıyla duyurmak istiyoruz.